दाँत कसरी माझ्ने ?

– डा. सृष्टि शाह

हामीले दाँत माझ्दा फ्लोराइड युक्त मञ्जन र एउटा नरम वा मध्यम खालको ब्रसको प्रयोग गर्नुपर्छ। ब्रसमा केराउको दाना जति मञ्जन राख्नुपर्छ। तीन-तीन ओटा दाँतको भागमा ४५ डीग्रीको कोण बनाएर अगाडी पछाडी गरेर दाँत माझ्नुपर्छ। यसर ब्रस गर्दा तलतीर फ्याक्नुपर्छ। यसले गर्दा हाम्रो दाँतलाई मात्र नभएर गिजाभित्र रहेको फोहोरहरुपनि सफा हुन्छ। यसरीनै हामीले अगाडी/पछाडी ११ पटक गर्दै तल फाल्नुपर्छ।तीन-तीनओटा दाँतको एउटा पाटोबाट सुरु गरेर अर्को पाटोको कुनासम्म माझ्नुपर्छ। त्यसरीनै तल्लो दाँतमापनि ४५ डीग्रीको कोण बनाएर अगाडी पछाडी गरेर ११ पटक माझ्नुपर्छ। तलको दात माझ्दाभने माथी फ्याक्नुपर्छ। एउटा कुनाबाट सुरु गरेर पछाडीको भागसम्म दाँत माझ्नुपर्छ।

हामीले दाँत माझ्दा अगाडीको भागलाई मात्र नहेरेर खाना चपाउने भागहरुमापनि अगाडी पछाडी गर्दै माझ्दै जानुपर्छ। त्यसरी नै तलको दाँतमापनि अगाडी पछाडी गर्दै सफा गर्नुपर्छ। हामीले माथीको र तलको दातको भित्री भागलाई सफा गर्न विर्सिएका हुन्छौ। तलको र माथीको भित्री भागलाई नभुलीकन सफा गर्नुपर्छ। जिब्रोलाईपनि हल्का पाराले सफा गर्न सकिन्छ। ब्रस गरिसकेपछि धेरै पानी लिएर कुल्ला गर्नु हुदैन। थोरै पानीले मात्र कुल्ला गर्नुपर्छ। यस्तो गर्दा मञ्जनमा रहेको फ्लोराइडले काम गर्न धेरै समय पाउछ। धेरै पानीले कुल्ला गर्यो भने मञ्जनमा रहेको फ्लोराईड बगेर जानसक्छ। जसले गर्दा दाँतको लागी काम गर्न सक्दैन। हामीले बिहान खाजा खाइसकेपछि र बेलुका खाना खाएर सुत्नु अगाडी दाँत माझ्न अनिवार्य छ। हामी जब अफिस स्कुल या कार्यक्षेत्रमा हुन्छौ। त्यो बेलामा हामीसँग मञ्जन ब्रस नहुन सक्छ। त्यस्तो बेलामा खाना, खाजा खाएपछि कुल्ला गर्ने बानी बसाल्नुपर्छ।

बजारमा पाउने ४ थरीका ब्रस हुन्छन्। नरम, मध्यम, कडा र अर्थोडोन्टिक ब्रस हुन्छ। नरम खालको ब्रस बृद्धाहरुले प्रयोग गर्न सक्छन्। मध्यम खालको ब्रस दाँत सामान्य हुनेले प्रयोग गर्न सक्छ। कडा र साह्रो खालको ब्रस बाङ्गोटिङ्गो दाँत सफा गर्न काम लाग्छ। यसले दाँतको चेपमा अड्किएको खाना निकाल्नको लागि सहयोग गर्छ। जसले दाँतमा तार बाँधेका हुन्छन, उनीहरुको लागि अर्थोडोन्टिक ब्रस काम लाग्छ।

हामीले प्रयोग गर्ने मञ्जन फ्लोराइड युक्त हुनुपर्छ भने त्यसको मिति नसकिएको हुनुपर्छ। सिरिङ, सिरिङ गर्ने दाँतहरुको लागि सेन्सोडाइन युक्त मञ्जन प्रयोग गर्ने चलन छ। दन्त चिकित्सकको सल्लाहबिना यस्तो मञ्जन प्रयोग गर्नु हुदैन। सानो बालबालीकाको लागिपनि उनीहरुकै उमेर अनुसारको फ्लोराइड युक्त मञ्जन पाइन्छ। उनीहरुलाई मिल्ने फलफुलको स्वादमा आउछ। त्यसलाई प्रयोग गर्नुपर्छ। हरेक तीन-तीन महिनामा ब्रस फेर्नुपर्छ। तर ब्रस पुर्ण रुपमा नबिग्रीकन फेर्ने गरिदैन। पुरानो बिग्रिएको ब्रसले पुर्ण रुपमा सफा गर्न सक्दैन भने अड्किएको खानाहरु निकाल्न समेत मिल्दैन।

दन्त चिकित्सक,समाज डेण्टल हस्पिटल (बसुन्धरा शाखा)