ती गोठहरु,अब कथामा मात्रै छन्…

पहिले-पहिले हरेक किसानको खेतबारीको छेउमा एउटा गोठ हुन्थ्यो। त्यो केवल ढुङ्गा, माटो र काठले बनेको एउटा संरचना मात्र थिएन, त्यो त सिंगो खेतीपातीको मुटु थियो, एउटा जीवन्त संसार थियो। त्यही गोठमा गाई, गोरु र भैँसी बाँधिन्थे। बिहान-बेलुका उनीहरूको रम्बाहा र घाँटीमा बाँधिएको घण्टीको मधुर आवाजले गाउँलाई ब्युँझाउँथ्यो।

खेतमा काटेको पराल र घाँसले गोठ भरिभराउ हुन्थ्यो, र तिनै वस्तुभाउले खाएर दिएको मलले बारीका पाटा हराभरा हुन्थे। त्यो एउटा सुन्दर चक्र थियो— खेतले गोठलाई र गोठले खेतलाई पाल्थ्यो। रसायनको गन्ध थिएन, थियो त केवल माटो र मलिलो मलको बास्ना। असारको झरीमा पानी दर्किँदा काम गर्न गएका किसानका लागि त्यही गोठ ओत लाग्ने चौतारी बन्थ्यो। टिनको छानोमा टप-टप पानी खसेको आवाज सुन्दै, भित्र वस्तुभाउको न्यानोमा बस्नुको आनन्द नै अर्कै थियो।

खेतमा फलेको मकै, कोदो र धान भण्डारण गर्ने सुरक्षित ठाउँ पनि त्यही गोठ थियो। गोठको वरपरको सानो बारी सधैँ करेसाबारी झैँ हरियो हुन्थ्यो। दुई-चार घरी केरा त्यहीँ फल्थ्यो, काँक्रो र फर्सीका लहराले गोठलाई नै सिँगार्थे। त्यो गोठ केवल एक निर्जीव घर थिएन, त्यो त आत्मनिर्भरता, संस्कृति र प्रकृतिको सुन्दर संगम थियो।

तर, समय फेरियो। आधुनिकताको हावाले गाउँलाई छोयो र त्यो जीवन्त गोठको प्राण पनि आफूसँगै उडाएर लग्यो।

आज ती गोठहरू प्रायः जीर्ण र उजाड छन्। कतिका छाना खसिसके, कतिका भित्ता भत्किएका छन्। गाई-गोरु पाल्ने चलन हराउँदै गयो, हलोको ठाउँमा ट्याक्टर आयो, र मलिलो मलको ठाउँमा बजारको रासायनिक मल। अब ती गोठहरूमा वस्तुभाउको आवाज होइन, सन्नाटा छाएको छ। भित्र अँध्यारोमा माकुराले जालो बुनेको छ र ओसिलो भित्तामा लेउ लागेको छ।

बर्खामा ओत लाग्न पनि अब त्यो गोठ सुरक्षित छैन। खेतमा फलेको अन्न अब बोरामा प्याक भएर बजारतिर सोझिन्छ, गोठमा भण्डार हुँदैन। वरपरको करेसाबारी पनि झाडीमा परिणत भएको छ। त्यो न्यानोपन, त्यो आत्मीयता, त्यो आत्मनिर्भरता सबै समयको धुलोमा कता हो कता हरायो।

आज जब हामी ती भत्कन लागेका गोठहरूलाई हेर्छौं, हामी केवल एउटा पुरानो संरचना देख्दैनौं। हामी हाम्रो हराएको मौलिकता, प्रकृतिको सुन्दर चक्र र त्यो सरल, सुखी जीवनको मौन साक्षी देख्छौं। ती गोठहरू हामीलाई प्रश्न गरिरहे झैँ लाग्छ, “विकासको यो दौडमा तिमीहरूले के पायौ, र के गुमायौ?” सायद, यसको जवाफ हामीसँग छैन। त्यो गोठ अब केवल पुराना मान्छेका स्मृति र कथाहरूमा मात्रै जीवित छ।