अन्तिम प्रहरमा परीक्षाको तयारी कसरी गर्ने ?

-डा. ताराजी

१.पढ्नु पर्ने कुराको लिस्ट (List)बनाउनुस :
यदी तपाईंलाई रात भरि पढ्नु छ भने पढ्नु पर्ने कुराको लिस्ट बनाउनुस् । तपाईंको लिस्टबाट जुन गाह्रो र बढी अङ्कभारको लेसन छ त्यसलाई पहिले पढ्नुस् । कम महत्वपूर्ण र सजिलो पाठलाई पछाडि अथवा समय पुगे मात्र पढ्ने हिसाबले लिस्टिङ गर्नुस् । यसले गर्दा महत्वपूर्ण कुरा पढ्न छुट्न बाट जोगाउन सकिन्छ ।

२.आफ्नो इनर्जीको बचत गर्नुस् :
यदी तपाईंलाई रातभर पढ्नुछ भने तपाईंले दिनको समयमा आफ्नो शक्ति बचत गर्नुपर्छ । यदी दिन भर मोबाइल ल्यापटप आदि चलाएर अथवा अन्य काम गरेर आफूलाई थकित बनाउनुभएको छ भने राती तपाईंलाई निद्राले धेरै सताउन सक्छ । अर्को कुरा यदी तपाईं आज परिक्षा दिएर आएकोले थाक्नु भएको छ र राति फेरि भोलिको परिक्षाको लागि तयारी गर्नुछ भने आज दिउँसो केही घण्टा गहिरो निद्रा निदाउनु भए पनि हुन्छ । जुन निद्राले गर्दा आज राती तपाईं भोलिको परिक्षाको लागि जाग्राम बस्न सक्नुहुन्छ ।

३.आफ्नो बसाइ(Posture) मिलाउनुहोस् :
राति पढ्ने बेलामा निद्रा लाग्नुको अर्को कारण हो तपाईंको बसाइ नमिल्नु । यदी तपाईं ढाड कुप्री पारेर बस्नुहुन्छ अथवा उत्तानो परी सुतेर पढ्ने गर्नुहुन्छ भने तपाईंलाई छिट्टै निद्रा लाग्न सक्छ । यसरी बेडमा पल्टिएर पढ्दा तपाईंको दिमाग झुक्किन्छ “यो मान्छे पढ्ने हो कि सुत्ने हो” भनेर । अनि तपाईंलाई दिमागले सुत्ने तर्खर तिर लैजान थाल्छ । यसर्थ आफ्नो ढाड सिधा बनाएर कुर्चिमा बसी टेबलमा कापी किताब राखेर पढ्नु राम्रो हुन्छ, यदी कुर्ची टेबल छैन भने कम्तिमा ढाड बाङ्गो बनाएर अथवा भुइमा ढल्किएर पढ्न बस्ने नगर्नुस् । त्यस्तै पढ्ने बेलामा निद्रा लाग्नुको कारण हो बेडमा बसेर पढ्नु । कमलो बेडमा बसेर सिरक ओडेर, सिरानीका अडेस लाएर पढ्न थाल्यो भने त जस्तो ब्यक्ती लाई पनि निद्रा लाग्छ । यसर्थ पढ्ने बेलामा बेडमा बसेर नपढ्नुस् । सम्भव हुन्छ भने आफ्नो बेडलाई चिट्टिक्क पट्ट्याएर एकातिर राख्नुस अनि आफूले न्यानो र सजिलो लुगा लगाएर पढ्न थाल्नुस् ।

४.प्रसस्त मात्रामा तरल पदार्थ पिउनुस्:
पहिलो कुरा यदी तपाईंको शरीरमा तरल पदार्थको कमी भयो भने तपाईं छिट्टै थकित हुनुहुन्छ दोस्रो कुरा राती जागा बसेर पढ्नको लागि तपाईंले बेला बेलामा चिया कफी पिउन सक्नुहुन्छ । यदी चिया कफी पिउने बानी छैन भने सादा पानी पिउँदा पनि हुन्छ । यसरी तरल पदार्थ पिउनाले तपाईंलाई पिसाब लागि रहन्छ जसले गर्दा तपाईंलाई निद्रा लाग्ने सम्भावना कम हुन्छ ।

५.छोटो छोटो ब्रेक लिनुस् :
तपाईं यदी लगातार पढेको पढै गर्नुभो भने एक दुई घण्टामै थकित हुन सक्नुहुन्छ यसर्थ प्रत्येक एक घण्टाको गहिरो अध्ययन पश्चात कम्तिमा ३ देखि पाँच मिनेट ब्रेक लिनुस् । यो ब्रेक टाइममा मोबाइल चलाउने, टिभी हेर्ने नगर्नुस यसले झन तपाईंलाई थकाउँछ अथवा ध्यान पढाई भन्दा अन्यत्रतिर डाइभर्ट गर्छ यसको सट्टा बरु यसो झ्याल बाहिर चिहाउनुस् अथवा घर बाहिर निस्केर चिसो हावा खानुस् अथवा तीन चार मिनेट आँखा बन्द गरेर ध्यान गर्नुस् । यसले तपाईंलाई अर्को एक घण्टाको लागि रिचार्ज गर्छ ।

६.आफ्नो शरीर पनि चलाऊनुस् । :
पढ्ने बेलामा केवल स्थिर मूर्ति जस्तै बनेर पढ्ने मात्र नगर्नुस् आफूले पढेको महत्वपूर्ण कुरालाई लेख्ने पनि गर्नुस् । त्यस्तै एकै ठाउँमा बसेर पढ्दा अल्छि लाग्यो भने आफ्नो स्थानबाट उठेर आफ्नो कोठाभित्र नै किताब लिएर डुल्दै-हिड्दै-पढ्दै गर्‍यो भने पनि निद्रा भगाउन सकिन्छ । त्यस्तै यदी चुप लागेर पढ्दा अल्छि लाग्यो भने केही बेर आवाज निकालेर पढ्दा पनि निद्रा भगाउन सकिन्छ ।

७.फर्स्ट आवर(First Hour)मा सुत्नुको सट्टा लास्ट आवरमा सुत्नुस् :
कतिपयको बानी कस्तो हुन्छ भने यदी रात भरि पढ्नु छ भने बेलुका मानौ सात बजे खाना खायो अनि सुत्यो अनि राति १० बजे उठेर पढ्न थाल्ने र बिहान उज्यालो होइन्जेल पढ्ने अनि जाँच दिन जाने । यसरी रातको पहिलो प्रहरमा ३ घण्टा सुत्नुको सट्टा पछिल्लो प्रहरको तीन घण्टा अर्थात रातभरी पढ्ने र बिहान तीन बजे देखि ६ बजे सम्म सुत्ने । यो फाइदा जनक हुन्छ । यसलाई यसरी बुझाउँ, तपाईं सुतेर उठे पछी पढ्नुको सट्टा पढेर सके पछी सुत्यो भने तपाईंको दिमागले त्यसलाई Processing गर्न पाउँछ र त्यो कुरा परिक्षामा राम्रो सँग लेख्न सकिन्छ ।

८.आफ्नो कोठा उज्यालो पार्नुस्:
यदी तपाईंले पढ्ने गरेको कोठामा मधुरो प्रकाश छ भने पनि तपाईंलाई निद्रा लाग्ने सम्भावना धेरै हुन्छ यसर्थ पढ्ने कोठालाई प्रसस्त उज्यालो पार्नुस् । किनकी मधुरो प्रकाशमा तपाईंको शरीरलाई लाग्छ कि “ए रात पो परेछ, अब त सुत्ने तरखर गर्नु पर्‍यो ।”अनि तपाईंलाई निद्राले झुपु झुपु पार्न थाल्छ त्यसैले आफ्नो कोठामा पढ्ने ठाउँ मात्र उज्यालो पार्ने टेबल ल्याम्पको सट्टा पुरै कोठा छर्लङ्ग पार्ने लाइट बाल्नुस् । यसले शरीरलाई रात परेको आभास हुनबाट जोगाउँछ ।

९.धेरै खाना खाएर पढ्न नबस्नुस:
शायद तपाईंले ख्याल गर्नुभएको होला यदी धेरै खाना खायो भने हामीलाई अल्छि लाग्छ र छिट्टै हामीलाई निद्रा लाग्छ । यसैले राती लामो समय पढ्नुछ भने एकै चोटि धेरै खाना नखानुस् । त्यसको सट्टा बरु बेला बेलामा थोरै थोरै खाने कुरा खान सकिन्छ ।

१०.बेला बेलामा हात खुट्टा र मुख धुने गर्नुस् :
करिब दुई/तीन घण्टाको फरकमा चिसो पानीले हातखुट्टा र मुख धुने गर्नाले पनि निद्रा भगाउन सकिन्छ । तर मुख धुने भन्दैमा पटक पटक चिसो पानी आँखामा छ्याप्ने गर्नु हुँदैन जसले झन आँखा रातो हुने, बिजाउने र पढ्न असजिलो हुने हुनसक्छ ।

११. टेबल पङ्खाको नजिक नबस्नुस्:
कतिपय विद्यार्थीहरु गर्मीको बेला टेबल पङ्खाको नजिक बसेर पढ्ने गर्नुहुन्छ । यसरी पङ्खाको हावाले हाम्रो फेसमा स्पर्श गर्दा पहिलो कुरा त हामीलाई रिल्याक्स अनुभुती हुन्छ र हामीलाई निद्रा लाग्न थाल्छ अर्को कुरा लगातारको पङ्खाको डाइरेक्ट हावाले हाम्रो आँखाको आँशुको मात्रा सुकाइ दिन्छ र हामीलाई निद्रा लाग्छ । यसर्थ गर्मीको बेलामा टेबल पङ्खाको सट्टा सिलिङ्ग पङ्खा तपाईंको लागि उपयुक्त हुन सक्छ ।

१२.यदि माथिका टिप्सले पनि काम नगरेमा :
आफ्ना राम्रा र पढ्ने साथीहरूसँग बसेर ग्रुप स्टडी गर्दा पनि निद्रा लाग्ने सम्भावना कम हुन्छ । यदी यो सम्भब छैन भने आफ्नो रुममा केही चर्को म्युजिक बजाएर ५/7 मिनेट डान्स गर्‍यो भने पनि केही हदसम्म निद्रा भगाउन सकिन्छ ।